قرارها و شرایط دادخواست

 

منابع آزمونی آیین دادرسی مدنی بدین شرح تقدیم می گردد.

1- صلاحیت دادگاه ها

2- محل اقامت و حل اختلاف در صلاحیت

3- قرارها و شرایط دادخواست

4- فقدان شرایط دادخواست و ابلاغ

5- ابلاغ دادنامه و اعتراض

6- تجدید نظرخواهی

7- رسیدگی فرجامی

8- کلیات

3- قرارها و شرایط دادخواست

انواع قرارها:

الف- قرارهای قاطع «1- قرار رد دعوا 2- قرار سقوط دعوا 3- قرار عدم استماع دعوا 4- قرار رد دادخواست 5- قرار ابطال دادخواست»

ب- قرارهای شبه قاطع «1- قرار عدم اهلیت 2- قرار عدم صلاحیت 3- قرار امتناع از رسیدگی»

ج- قرارهای مقدماتی «قرارهای اعدادی»

د- سایر قرارها

الف- قرار های قاطع:

1- قرار رد دعوا:

1- قرار رد دعوا در مورد اکثریت ایرادات دعوا یعنی ایرادات بند 3 تا 11 ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی ناظر به ماده 89 قانون آیین دادرسی مدنی بدین شرح: 1- عدم اهلیت خواهان 2- عدم توجه دعوا به خوانده 3- عدم احراز سمت 4- اعتبار امر مختومه 5- فاقد اثر بودن دعوا 6- غیر مشروع بودن دعوا 7- ظنی و احتمالی بودن دعوا

2- ماده 19 قانون آیین دادرسی مدنی در قرار اناطه اگر ذی نفع ظرف 1 ماه اقامه دعوا نکند.

3- بند ب ماده 107 قانون آیین دادرسی مدنی در مورد استرداد دعوا مادامی که دادرسی تمام نشده است.

4- ماده 350 قانون آیین دادرسی مدنی که در صورت نقص دادخواست بدوی یا عدم احراز سمت خواهان بدوی دادگاه تجدید نظر قرار رد دعوا صادر می کند «قرار رد دعوای بدوی»

2- قرار سقوط دعوا:

در مواردی صادر می شود که پس از ختم مذاکرات، خواهان دعوا را مسترد و خوانده به استرداد رضایت ندهد، که در این صورت خواهان می تواند به کلی از دعوای خود صرف نظر نموده، با جمع 3 شرط مذکور قرار سقوط دعوا صادر می شود.

نکته 1- قرار سقوط دعوا، تنها قراری است که اعتبار امر مختومه دارد چرا که خواهان به صورت کلی از دعوا صرف نظر می کند.

نکته 2- چنانچه خوانده در مورد فوق به استرداد رضایت دهد، قرار رد دعوا صادر می شود.

3- قرار عدم استماع دعوا:

در مواردی صادر می شود که:

1- رسیدگی به ماهیت دعوا قانوناً امکان نداشته و به علاوه

2- قانونگذار نیز قرار دیگری را پیش بینی نکرده است.

این قرار مشروط به همین 2 شرط است ولی اما موارد قرار رد دعوا را قانون باید پیش بینی نموده باشد تا صادر شود.

مانند: دعاوی علیه متوفی – دعاوی و معاملات ربوی – دعاوی که باید خواندگان متعدد طرف دعوا قرار گیرند اما اقامه دعوا علیه بعضی از آنها صورت می گیرد.

به نظر دکتر شمس در دعاوی قمار و گرو بندی، قرار عدم استماع دعوا بایستی صادر شود.

4- قرار رد دادخواست:

1- در مواردی صادر می شود که دادخواست ناقص بوده و در مدت معین «ظرف 10 روز از اخطار رفع نقص»، رفع نقص نگردد که در این صورت مدیر دفتر دادگاه، قرار رد دادخواست صادر، که این قرار ظرف 10 روز قابل اعتراض در همان دادگاه می باشد. ماده 54 قانون آیین دادرسی مدنی

نکته- مرجع اعتراض همان دادگاه است ولی مرجع تجدید نظر غالباً مرجعی بالاتر است

2- عدم پرداخت هزینه انتشار آگهی «ظرف 1 ماه از تاریخ ابلاغ اخطاریه دفتر و یا ظرف 1 ماه از تاریخ ابلاغ دادنامه رد اعسار از هزینه دادرسی» که در این مورد دفتر دادگاه قرار رد دادخواست صادر می کند.

نکته- این قرار ظرف 10 روز قابل اعتراض «شکایت» در همان دادگاه می باشد. ماده 55 قانون آیین دادرسی مدنی

3- در موارد تأمین دعوای واهی در ماده 109 قانون آیین دادرسی مدنی و همچنین تأمین دعوای اتباع بیگانه «فقط از خوانده ایرانی و تا پایان جلسه اول دادرسی» ماده 147 قانون آیین دادرسی مدنی، چنانچه خواهان ظرف مدت مقرر، مبلغ تأمین را نپردازد، دادگاه قرار رد دادخواست را صادر می نماید.

نکته- قرار رد دادخواست تنها قراری است که دفتر دادگاه می تواند آن را در 2 مورد در مرحله بدوی صادر نماید.

الف- نقص دادخواست بدوی در مرحله بدوی

ب- نپرداختن هزینه انتشار آگهی

5- قرار ابطال دادخواست:

قرار ابطال دادخواست علی الاصول در مواردی صادر می شود که انجام اقدامی بر عهده خواهان بوده و خواهان از انجام آن امتناع می کند مانند:

1- ماده 96 قانون آیین دادرسی مدنی ناظر به حاضر نمودن اصل مدارک در جلسه اول دادرسی «سند عادی باشد و مورد تردید و انکار واقع شود، اگر خواهان باشد و دادخواست وی مستند به ادله دیگری نباشد در آن خصوص ابطال می گردد»

2- ماده 95 قانون آیین دادرسی مدنی ناضر بر عدم حضور شخص خواهان پس از دعوت در جلسه دادگاه

الف- دادگاه به اخذ توضیح خواهان نیاز داشته باشد

ب- ولی خواهان در جلسه تعیین شده حضور نیابد

ج- و دادگاه با اخذ توضیح از خوانده نیز نتواند رأی بدهد، قرار ابطال دادخواست صادر می نماید.

3- نپرداختن هزینه کارشناسی یا معاینه محل یا فراهم ننمودن وسایل اجرای آن البته با وجود شرایط ذیل:

الف- مستند به دلایل دیگری نباشد.

ب- اجرای این قرارها را دادگاه لازم بداند.

ج- دادگاه بدون آن نتواند انشای رأی نماید.

د- پرداخت هزینه کارشناسی ظرف 1 هفته مستند به مواد 256 و 259 قانون آیین دادرسی مدنی

در مرحله بدوی قرار ابطال دادخواست

در مرحله تجدید نظر، تجدید نظرخواهی متوقف ولی مانع اجرای حکم بدوی نیست.

نکته 1- استثنائاً در مورد بند الف ماده 107 قانون آیین دادرسی مدنی «استرداد دادخواست» نیز قرار ابطال دادخواست صادر می شود.

نکته 2- همچنین در مواردی که با دعوت قبلی هیچ یک از اصحاب دعوا حاضر نشوند و دادگاه نتواند در ماهیت دعوا بدون اخذ توضیح رأی صادر نماید قرار ابطال دادخواست صارمی شود. «خواهان می تواند تا اولین جلسه دادرسی دادخواست خود را مسترد دارد در این صورت دادگاه قرار ابطال دادخواست می دهد»

ب- قرارهای شبه قاطع:

قرارهایی هستند که پرونده را بدون آن که از دادگاه خارج نماید، از گردش رسیدگی خارج می نماید مانند قرار عدم اهلیت و یا پرونده را جهت رسیدگی در مرجع دیگری از دادگاه خارج می نماید مانند قرار امتناع از رسیدگی و قرار عدم صلاحیت

 

1- قرار عدم اهلیت:

سئوال: قرار عدم اهلیت در چه مواردی صادر می شود؟

واقعیت آن است که علی رغم ذکر این قرار در بند د ماده 332 قانون آیین دادرسی مدنی و همچنین ماده 368 قانون آیین دادرسی مدنی لیکن موارد صدور آن مشخص نمی باشد و موردی برای صدور قرار عدم اهلیت وجود ندارد چرا که اگر خواهان فاقد اهلیت باشد به استناد بند 3 ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی و ماده 89 قانون آیین دادرسی مدنی، قرار رد دعوا صادر می شود و چنانچه خوانده فاقد اهلیت باشد به استناد ماده 86 قانون آیین دادرسی مدنی می تواند از پاسخ در ماهیت دعوا امتناع نموده تا بر اساس قانون امور حسبی برای او قیم تعیین گردد.

2- قرار عدم صلاحیت:

در مواردی صادر می شود که یک حوزه قضایی حوزه قضایی دیگری را صالح به رسیدگی دانسته «صلاحیت نسبی» که البته در این موارد نیاز به ایراد خوانده در جلسه اول دادگاه «تا پایان جلسه اول» دارد و همچنین در مواردی که دادگاه فاقد صلاحیت ذاتی می باشد «مثال صلاحیت دادگاه انقلاب به صلاحیت دادگاه عمومی» اعم از اینکه در یک حوزه قضایی یا دو حوزه قضایی باشند.

در مورد صلاحیت ذاتی نیازی به ایراد قاضی وجود ندارد بلکه قاضی مکلف به رعایت آن است.

نکته- علی رغم تفاوت ظاهری بین ماده 371 قانون آیین دادرسی مدنی در مورد فرجام و ماده 352 قانون آیین دادرسی مدنی در مورد تجدیدنظر، لیکن باید توجه داشت که دادگاه تجدیدنظر نیز مانند دیوان عالی کشور تنها در صورتی حکم یا قرار را به واسطه عدم صلاحیت محلی نقض می نماید که در مرحله بدوی خوانده تا پایان جلسه اول به آن ایراد نموده باشد، عدم ایراد در مدت مقرر دال بر رضایت ضمنی به صلاحیت دادگاه رسیدگی کننده می باشد «البته این موضوع در آزمون های قانون محور همچون آزمون کارآموزی وکالت و قضاوت پذیرفته نشده و فقط در آزمون های کارشناسی ارشد مورد توجه بوده است»

3- قرار امتناع از رسیدگی:

الف- مجتهد بودن قاضی تبصره ماده 3 قانون آیین دادرسی مدنی

ب- موارد رد دادرس در ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی

ج- قرارهای مقدماتی «قرارهای اعدادی»:

قرارهای اعدادی محدودیت نداشته و بر همین اساس بسیاری از دادگاه ها برخی تصمیمات خود را که قانون تعیین تکلیف در خصوص نوع قرار یا دستور ساده بودن تعیین ننموده است، در قالب قرار اعدادی صادر می نماید مانند : قرار استماع شهادت شهود - قرار قبول درخواست تأمین دلیل - قرار رسیدگی توأمان و...

نکته- قرارهای اعدادی به 2 دسته تقسیم می شوند بدین شرح:

1- قرار قرینه

2- قرار ساده

1- قرار قرینه:

قراری است که با صدور آن طرفین متوجه تصمیم نهایی قاضی در خصوص پرونده خواهند شد به عبارت دیگر قرار مذکور قرینه ای بر رأی نهایی قاضی می باشد. به عنوان مثال در دعوای مطالبه اجرت المثل چنانچه قاضی قرار کارشناسی مبنی بر تعیین میزان اجرت المثل صادر نماید، این قرار قرینه ای است که خواهان نهایتاً در دعوا پیروز خواهد شد، به عبارت دیگر قاضی اصل حقانیت خواهان را احراز نموده و صرفاً جهت تعیین میزان اجرت المثل به کارشناس ارجاع داده است که قرینه ای بر پیروزی نهایی خواهان است.

2- قرار ساده:

در مقابل قرار قرینه قرارهای ساده وجود دارند که نمی توان به نظر نهایی قاضی پی برد مانند قرار معاینه محل و قرار استماع شهادت شهود و...

د- سایر قرارها:

سایر قرارها عبارتند از قرارهای قبولی و قرارهای موقت

1- قرارهای قبولی:

الف- قرار قبولی واخواهی

ب- قرار قولی اعاده دادرسی

در قرارهای قبولی دادگاه می بایست بدواً اصل خواسته یا «شکایت» را بپذیرد و بعد وارد ماهیت عوا شود.

2- قرارهای موقت:

منظور قرارهایی است که با توجه به شرایط، صدور آنها و ماندگاری آنها مشخص نمی باشد مانند:

الف- قرارهای تأمین: تأمین خواسته- دستور موقت و...

ب- قرارهای تأخیر اجرای حکم

نمونه سئوالاتی مربوط به قرارها:

1- پس از صدور قرار اناطه چنانچه ظرف مدت و مهلت مقرر «1 ماه» در دادگاه اقامه دعوا صورت نگیرد چه قراری و توسط چه مرجعی صادر می شود؟

قرار رد دعوا توسط دادگاه

2- کدام یک از قرارها اعتبار امر مختومه داشته و در چه مواردی صادر می شود؟

قرار سقوط دعوا و در بند ج ماده 107 قانون آیین دادرسی مدنی «خواهان پس از ختم مذاکرات بخواهد دعوای خود را مسترد دارد ولی خوانده رضایت ندهد و خواهان به طور کلی از دعوای خود صرف نظر کند، که در این صورت با جمیع جهات یاد شده دادگاه قرار سقوط دعوا صادر می کند.»

3- در هریک از موارد ذیل چه قراری صادر می شود..؟

عدم اهلیت خواهان............ قرار رد دعوا ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی ناظر به ماده 89 قانون آیین دادرسی مدنی

رد دادرس....................... قرار امتناع از رسیدگی ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی

عدم پرداخت هزینه کارشناسی توسط خواهان ظرف 1 هفته................... قرار ابطال دادخواست

عدم پرداخت هزینه انتشار آگهی توسط خواهان ظرف 1 ماه................... قرار رد دادخواست توسط دفتر ماده 55 قانون آیین دادرسی مدنی

دعوا علیه متوفی......................................................................... قرار عدم استماع دعوا

در صورتی که قاضی مجتهد باشد و قانون را خلاف شرع بداند............... قرار امتناع از رسیدگی

در صورتی که خواهان تأمین دعوای واهی نسپارد............................... قرار رد دادخواست با درخواست خوانده

قرار دستور موقت و قرار تأمین خواسته از چه نوع قرارهایی است؟

قرارهای موقت «تأمینی»

قرار عدم اهلیت از چه نوع قرارهایی است؟

قرارهای شبه قاطع

نکته مهم- اصطلاح قطعی را «قرار قطعی» نباید با اصطلاح قاطع «قرار قاطع» یکی دانست چرا که قرارهای قاطع، قرارهایی هستند که پرونده را از دادگاه رسیدگی کننده خارج می کند. اما قرارهای قطعی، قرارهایی هستند که قابل تجدید نظر نیستند مانند قرار عدم صلاحیت و قرار امتناع از رسیدگی و سایر قرارهایی که در ماده 332 قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده اند.

نکات مربوط به دادخواست و شرایط آن

شروع رسیدگی در دعاوی حقوقی مستلزم تقدیم دادخواست می باشد ماده 48 قانون آیین دادرسی مدنی

نکته- 3 اصطلاح دادخواست، درخواست و خواسته را نباید با یکدیگر اشتباه گرفت.

دادخواست: اوراق متحد الشکلی است که از طرف دادگستری چاپ و دعاوی حقوقی باید در آن تنظیم گردد.

خواسته: عبارت است از موضوع اصلی دعوای خواهان که بایستی در ستون مربوطه در دادخواست و در قسمت خواسته نوشته شود و هدف اصلی خواهان از اقامه دعوا رسیدن به آن موضوع می باشد مانند الزام به تنظیم سند رسمی- مطالبه طلب- مطالبه مهریه- ابطال قرارداد- خلع ید- تخلیه- تصرف عدوانی- تحویل مبیع- فسخ قرارداد- استرداد ثمن و...

درخواست: تقاضاهای فرعی و غیر اصلی خواهان و یا حتی خوانده از دادگاه می باشد که اولاً علی الاصول نیازی به تقاضای آنها در قالب دادخواست نیست مگر در مورد

1- دستور موقت

2- تأمین دلیل

3- تأمین خواسته

چنانچه اصل دعاوی مربوط به آنها اقامه نشده باشد و ثانیاً برای تقاضای آن ها علی الاصول نیازی به پرداخت هزینه نمی باشد مانند تقاضای ارجاع امر به کارشناس، تقاضای استماع شهادت شهود، تقاضای صدور حکم بر خسارت دادرسی «هزینه دادرسی حق الوکاله وکیل، خسارت تأخیر تأدیه، و دستمزد کارشناس و...»

خسارات دادرسی درخواست هستند.

تبصره 1 ماده 515 قانون آیین دادرسی مدنی:

درخواست ها تا ختم دادرسی ، خسارت دادرسی را می توان مطالبه نمود ولی پس از ختم دادرسی نمی توان مطالبه نمود و نیاز به دادخواست جداگانه دارد.

در غیر مواردی که مطالبه خسارت مستقلاً یا پس از ختم دادرسی مطرح می شود مطالبه خسارت های موضوع این ماده مستلزم تقدیم دادخواست نیست.

شرایط دادخواست:

برای تنظیم دادخواست بدوی باید 10 شرط رعایت گردد که در ماده 51 قانون آیین دادرسی مدنی و همچنین در بند 1 ماده 53 قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی شده است که این شرایط بدین شرح است:

1- تنظیم به زبان فارسی

2- تنظیم در ورقه چاپی مخصوص

3- نام خواهان و مشخصات خواهان و آدرس خواهان

نکته-  چنانچه خواهان از طریق وکیل دادخواست خود را تقدیم نموده باشد باید در ستون مربوطه در دادخواست نام و مشخصات وکیل خواهان قید شود بنابراین در ستون «وکیل یا نماینده وی» مخصوص نماینده خواهان می باشد مستند به تبصره ذیل بند 1 ماده 51 قانون آیین دادرسی مدنی

4- نام و مشخصات خوانده

نکته- اقامتگاه خواهان و خوانده باید کامل به طوری که ابلاغ به سهولت ممکن باشد در دادخواست درج گردد.

5- تعیین خواسته و بهای آن

6- تعهدات و جهاتی که خواهان خود را محق می داند «سبب دعوا یا منشأ دعوا» باید به طور کامل در دادخواست ذکر گردد اما از آنجا که در فرم دادخواست چاپی جایی برای بیان این تعهدات و جهات «سبب یا منشأ» مشخص نشده است، تعهدات و جهات را باید در قسمت شرح دادخواست ذکر نمود.

اعمال حقوقی «عقد یا ایقاع» یا واقعه حقوقی

7- آنچه خواهان از دادگاه درخواست دارد «بند 5 ماده 51 قانون آیین دادرسی مدنی»

در خصوص این شرط 2 نکته حائز اهمیت است:

1- برای درخواست خواهان ستون مشخصی در دادخواست مشخص نشده و لذا باید در قسمت شرح دادخواست نوشته شود.

2- علیرغم آنکه در بند 2 ماده 53 قانون آیین دادرسی مدنی عدم ذکر درخواست موجب ارسال اخطار رفع نقص شناخته شده، اما از آنجا که ممکن است خواهان هیچ درخواستی جز اصل خواسته از دادگاه نداشته باشد، لذا در مواردی که درخواستی در دادخواست ذکر نشود، اخطار رفع نقص ارسال نمی گردد.

8- «دلائل و منضمات خواهان»، ذکر دلائل و مدارک خواهان در ستون مربوطه در دادخواست «دلائل اثبات دعواسوگند، شهادت شهود و... اگر دلیل گواهی گواه باشد، خواهان باید اسامی، مشخصات، اقامتگاه شهود را به طور صحیح معین کند.

9- امضا دادخواست

10- تمبر، هزینه دادرسی

نکته 1- چنانچه خواهان یا خوانده شخص حقوقی باشد در دادخواست نام و اقامتگاه شخص حقوقی نوشته می شود.

نکته 2- هر یک از اصحاب دعوا به عنوان قیم، متولی، وصی یا مدیر شرکت داشته باشد در دادخواست تصریح می شود.

پنجمین شرط از شرایط دادخواست تعیین خواسته و بهای آن می باشد که دارای نکات بسیار مهمی به قرار ذیل است:

آثار تعیین خواسته:

1- تعیین محدوده رسیدگی دادگاه

2- الزام دادگاه به اتخاذ تصمیم «ایجاد اشتغال برای دادگاه»

نکته 1- تعیین بهای خواسته الزامی است مگر این که:

1- تقویم آن ممکن نباشد

2- خواسته مالی نباشد

نکته 2- آثار تعیین بهای خواسته:

1- هزینه دادرسی

2- قابلیت تجدید نظرخواهی

3- صلاحیت که از حیث صلاحیت 1- شورای حل اختلاف مبلغ کمتر از 20 میلیون تومان 2- دادگاه مبلغ بیش از 20 میلیون تومان

نکته های مربوط به بهای خواسته و تعیین آن:

1- تعیین بهای خواسته به استناد ماده 61 قانون آیین دادرسی مدنی و بند 4 ماده 62 قانون آیین دادرسی مدنی علی الاصول با خواهان می باشد «مبلغی که خواهان در دادخواست ذکر کرده و خوانده تا اولین جلسه دادرسی اعتراض نکند»، بنابراین خواهان باید در هنگام تعیین خواسته سه عامل را شامل

1- هزینه دادرسی

2- قابلیت تجدید نظرخواهی و

3- مرجع صالح، مد نظر قرار دهد.

2- در دعاوی اموال غیرمنقول و خلع ید اموال غیرمنقول، میزان تعیین خواسته از لحاظ هزینه دارسی فاقد اثر بوده، چرا که مطابق مقررات، هزینه دادرسی در دعاوی غیرمنقول باید بر اساس قیمت منطقه ای ملک «ارزش منطقه ای املاک» پرداخت گردد. البته قیمت منطقه ای املاک بسیار کم تر از قیمت واقعی و بازاری آن است با این اوصاف در دعاوی غیرمنقول به هر حال تقویم بایستی صورت گیرد زیرا از حیث تجدید نظرخواهی و صلاحیت دارای اثر است «قیمت منطقه ای برای محاسبه هزینه دادرسی و غیر قابل اعتراض است»

3- دادگاه برای صدور حکم به خواسته توجه می نماید نه به بهای خواسته، بنابراین در دعوای مطالبه اجرت المثل به کارشناس ارجاع نموده و هرچه کارشناس نظر دهد و مورد اعتراض واقع نشود مورد حکم قرار می گیرد اعم از آنکه کمتر و یا بیشتر از بهای خواسته تعیین شده باشد.

مانند مطالبه یک خودرو که به 5 میلیون تومان مقوم شده است، که پس از رسیدگی به استرداد خودرو حکم داده می شود و نه قیمت تقویم شده.

شیوه تعیین بهای خواسته:

1- وجه نقد «پول رایج»:

الف- همان مبلغ مورد مطالبه «همان وجه نقد» است.

ب- پول خارجی، ارزیابی آن به نرخ رسمی بانک مرکزی ایران در تاریخ تقدیم دادخواست.

2- حقوق و منافع:

الف- در مواعد معین باید استیفا یا پرداخت شود «حاصل جمع منافع تمام اقساط و منافعی که خواهان خود را ذیحق در مطالبه آن می داند.»

ب- مادام العمر باشد یا مدت آن نامعین که می شود حاصل جمع منافع 10 ساله یا آنچه که ظرف 10 سال باید استیفا شود.

ج- در دعاوی چند خواهان که هر یک قسمتی از کل را مطالبه می کند، حاصل جمع تمام قسمت هایی که مطالبه می شود.

3- در دعاوی علیه اموال «غیر از وجه نقد و منافع و حقوق»

بند 4 ماده 64 قانون آیین دادرسی مدنی چنانچه خواسته اموالی غیر از وجه نقد یا منافع و حقوق باشد، بهای خواسته به اختیار خواهان تعیین می شود البته خوانده می تواند با شرایطی به آن ایراد نماید.

شرایط اعتراض به بهای خواسته:

1- اعتراض تا اولین جلسه دادرسی باشد «بند 4 ماده 62 قانون آیین دادرسی مدنی»

2- اعتراض توسط خوانده صورت گیرد لذا قاضی حق اعتراض به بهای خواسته را ندارد «اختلاف بین اصحاب دعوا»

3- اعلام تقریبی بهای مورد نظر خوانده

4- مؤثر بودن در مراحل بعدی رسیدگی

این 4 شرط می بایست با یکدیگر باشند.

اگر اختلاف شود و اختلاف مؤثر در مراحل بعدی رسیدگی باشد، دادگاه قبل از شروع به رسیدگی با جلب نظر کارشناس، بهای خواسته را تعیین می کند.

به عنوان مثال چنانچه در دعوای تحویل ماشین بهای خواسته را 40 میلیون تومان ذکر نماید و خوانده به آن اعتراض و بهای خواسته را 25 میلیون تومان ذکر نماید در آن صورت دادگاه به اعتراض رسیدگی نمی کند زیرا در هر حال رأیی که در ضمن آن صادر می شود قابل تجدیدنظر در هر دو مورد بوده در هر دو مورد نیز قابل فرجام می باشد.

نکته 1- مؤثر بودن در مراحل بعدی از آن حیث بررسی می شود که آیا در قابلیت تجدید نظر یا فرجام تأثیر گذار خواهد بود یا خیر بدین شرح:

الف- آراء بیش از 300 هزار تومان قابل تجدید نظر است.

ب- آراء بیش از 2 میلیون تومان قابل فرجام خواهی است.

نکته 2- اصطلاح تا پایان اولین جلسه دادرسی را نباید با اصطلاح تا اولین جلسه دادرسی اشتباه گرفت چرا که اولین جلسه دادرسی «برهه زمانی از تاریخ تقدیم دادخواست تا اولین دفاع ذینفع در اولین جلسه دادرسی را در بر می گیرد» در حالی که اصطلاح تا پایان اولین جلسه دادرسی زمانی محقق می شود که اصحاب دعوا در انتهای جلسه اول ذیل صورت جلسه دادگاه را امضا می نمایند که اصطلاح تا پایان جلسه اول مترادف با اصطلاح در جلسه اول می باشد.

اقداماتی که باید تا جلسه اول «تا اولین جلسه دادرسی» صورت گیرد:

1- اعتراض به بهای خواسته توسط خوانده مستند به بند 4 ماده 62 قانون آیین دادرسی مدنی

2- استرداد دادخواست «تا اولین جلسه دادرسی» توسط خواهان مستند به ماده 107 قانون آیین دادرسی مدنی که منجر به صدور قرار ابطال دادخواست می شود.

3- تعرض به اصالت اسناد «جعل، تردید و انکار» حتی الامکان تا اولین جلسه دادرسی مستند به مواد 217 و 219 قانون آیین دادرسی مدنی

اقداماتی که باید تا پایان اولین جلسه دادرسی صورت گیرد:

1- دعوای تقابل مستند به ماده 143 قانون آیین دادرسی مدنی

2- جلب ثالث مستند به ماده 135 قانون آیین دادرسی مدنی

3- موارد ماده 98 قانون آیین دادرسی مدنی جز کاهش خواسته که در تمام مراحل دادرسی ممکن است.

الف- تغییر خواسته یا تغییر درخواست

ب- افزایش خواسته که تا پایان جلسه اول دادرسی است و می بایست وحدت منشأ و ارتباط کامل داشته باشند.

4- ایرادات ماده 87 قانون آیین دادرسی مدنی مگر سبب ایرادات متعاقباً حادث شود.

الف- ایرادات ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی

ب- ایراد دعوای اتباع بیگانه مستند ماده 144 قانون آیین دادرسی مدنی که فقط از خوانده تبعه ایران و تا پایان جلسه اول پذیرفته می شود.

ج- ایراد دعوای واهی مستند به ماده 109 قانون آیین دادرسی مدنی که در این ماده حرفی از مهلت نیست اما با وحدت ملاک از ماده 87 قانون آیین دادرسی مدنی باید مهلت ایرادات را در خصوص آنها نیز اعلام نمود.

نکته- ضمانت اجرای عدم اقدامات فوق در مهلت های مقرر عدم پذیرش «تقاضا 1 درخواست 2 دادخواست» می باشد اما استثنائاً در مورد ایرادات ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی چنانچه خارج از مهلت ایراد شود چنانچه ایراد صلاحیت نسبی باشد پذیرفته نمی شود اما در سایر موارد پذیرفته شده و صرفاً ضمانت اجرای آن در ماده 90 قانون آیین دادرسی مدنی این چنین بیان گردیده است که دادگاه مکلف نیست جدای از ماهیت دعوا نسبت به آن رأی دهد به عنوان مثال چنانچه در جلسه دوم یا سوم خوانده ایراد عدم صلاحیت ذاتی یا اعتبار امر مختومه یا سایر موارد مذکور در ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی را مطرح نماید «به استثناء صلاحیت نسبی» به واسطه آمره بودن آن ها دادگاه باید به ایراد ترتیب اثر داده به عنوان مثال در ایراد عدم صلاحیت ذاتی، قرار عدم صلاحیت صادر نماید اما مکلف نیست جدای از ماهیت نسبت به آن ترتیب اثر دهد پس می تواند

1- جدای از ماهیت دعوا نسبت به آن رأی دهد و یا می تواند

2- همراه با ماهیت دعوا به آن رأی دهد.